Chúa Nhật V Phục Sinh, B, Ga 15,1-8: Trung thành ở lại trong Chúa

TRUNG THÀNH Ở LẠI TRONG CHÚA

(Ga 15,1-8)

Hữu Quỳnh

Nếu như ở Việt Nam lúa gạo là một trong những nông phẩm chính, thì ở Do Thái quả nho cũng là một trong những nông phẩm chính của họ. Bởi, cây nho rất thích hợp với khí hậu, đất đai, và địa lý của vùng cận Đông. Lúa gạo trở thành nguồn lương thực nuôi dưỡng con người, còn quả nho được ép thành rượu ngon làm phấn khởi lòng người. Vì thế, đối với dân Do Thái, vườn nho và cây nho là hình ảnh rất quen thuộc tượng trưng cho dân tộc, một dân riêng được Thiên Chúa yêu thương, chăm sóc đặc biệt. Khi khẳng định: “Thầy là cây nho thật” (Ga 15,1), Chúa Giêsu muốn nói lên điều gì với các môn đệ trong hành trình theo Chúa? Phải chăng Ngài muốn các ông lòng trung thành và can đảm tôi luyện để sinh hoa kết trái?

- Lòng trung thành

Trong Cựu Ước, hình ảnh cây nho tượng trưng cho dân Israel. Dân này được Thiên Chúa vun trồng, che chở bao bọc như chủ vườn chăm sóc cây nho. Nhưng dân đã làm Thiên Chúa thất vọng vì họ bất trung với Giao Ước, chạy theo ngẫu tượng chẳng hạn như đúc bò vàng, thờ thần Baal. Điều đau đớn đó các Ngôn sứ cũng như Vịnh gia cảnh cáo, đe doạ, khiển trách dân Israel: “Ta trồng người như cây nho sai trái, được tuyển chọn giống tốt. Sao người lại trở thành cây nho dại, sinh trái chua lòm” (Gr 2,21). Ngôn sứ Isaia đã có một bài ca về vườn nho, vì dân Israel như nho quí, nhưng đã trở thành nho dại, khiến chủ vườn nho phải bỏ hoang phế (x. Is 1-7). “Dân ta hỡi, nghe ta cảnh cáo. Israel này, phải chi ngươi chịu nghe ta, thì đừng đem thần lạ về nhà, thần ngoại bang chớ hề cúng bái” (Tv 80, 9-10).

Chúa Giêsu khẳng định Ngài là cây nho thật (x. Ga 15,1). Khi tuyên bố mình là cây nho thật, Chúa Giêsu mặc khải bản tính thần linh của Ngài qua cụm từ “Ta là”. Đây là cụm từ mà Thiên Chúa mặc khải danh Ngài cho ông Môsê (x. Xh 3,14). Khi Chúa Giêsu tuyên bố Người là cây nho thật, nghĩa là cây nho đến từ trên cao, tức là đến từ Chúa Cha. Tính từ thật (ἀληθινός) ở đây hàm ý Chúa Giêsu sẽ thông truyền một sự sống đích thật, chứ không phải sự sống theo kiểu thuần tuý trần gian vốn dĩ vô thường nay còn mai mất. Cây nho thật sẽ không cung cấp cho các môn đệ sự phồn thịnh theo kiểu thế gian, nhưng trao ban sự sống phong nhiêu và viên mãn cho những kẻ tin vào Người.

Mặ khác, khi dùng hình ảnh cây nho thật để giáo huấn các môn đệ lòng trung thành, Chúa Giêsu sử dụng hai động từ “kết hợp” và “ở lại”. Hai động từ này nói lên mối tương quan thân tình giữa Thiên Chúa với Đức Giêsu, và Đức Giêsu với các môn đệ. Cành nho chỉ sống được và sinh hoa trái nếu cành đó liên kết với thân cây, để lấy nhựa sống từ cây. Cành nào tách khỏi cây, sẽ khô héo và chết. Ở lại là điều không thể thiếu đối với sự sống của các môn đệ, Người quả quyết: “Vì không có Thầy, các con không làm được gì” (Ga 15,5). “Ở lại trong Người” là kết hiệp với Người bằng những mối dây tình yêu và sự sống, là nhờ Người mà được dẫn đến kết hiệp với Chúa Cha (x. Ga 6,56; 14,23). Với động từ ở lại được thánh sử Gioan sử dụng nhiều lần trong dụ ngôn cây nho và cành nho nhằm nhấn mạnh tầm quan trọng của tương quan mật thiết, lòng trung thành giữa người môn đệ với Chúa Giêsu, với Lời của Người, các điều răn và nhất là giới luật tình yêu.

- Can đảm tôi luyện

Khi kêu gọi các môn đệ Chúa Giêsu thẳng thắn nói với họ: “Ai muốn theo tôi hãy từ bỏ mình, vác thập giá hằng ngày mà theo” (Mt 16,24; Lc 14,27; Mc 8,34). Dưới ngòi bút của Tin Mừng thứ tư, thánh Gioan dùng động từ “cắt tỉa”, cắt tỉa gợi lên sự mất mát, đau đớn. Thế nhưng, mất mát đó là lúc tìm thấy, khổ đau dẫn đến vinh quang, sự chết dẫn đến phục sinh. Đó là bài học xuyên suốt cuộc đời, lời rao giảng và cái chết của Chúa Giêsu.

Cắt tỉa là điều hết sức quan trọng trong hành trình theo Chúa Giêsu. Theo chú giải của cha Fx. Vũ Phan Long, động từ “cắt tỉa” có thể hiểu theo nghĩa thanh luyện, được thanh sạch[1]. Các môn đệ được “cắt tỉa” ở đây, là để được nên “thanh sạch”, được thánh hiến, được đưa vào một trật tự hiện hữu mới, nghĩa là từ cuộc sống “cho riêng mình” sang cuộc sống “cho tha nhân”. Cắt tỉa không phải làm cho đẹp, nhưng là tự nguyện, tự do từ bỏ mọi sự để sống và thực thi thánh ý Chúa. Việc cắt tỉa có thể gây tổn thương cho cây nho, nhưng nó thật sự cần thiết và đem lại kết quả tốt đẹp cho cây nho như tác giả thư Do Thái đã nói: “Nếu anh em không được sửa dạy như tất cả mọi người, thì khi đó anh em là con ngoại hôn, chứ không phải là con chính thức. Ngay lúc bị sửa dạy, thì chẳng ai lấy làm vui thú mà chỉ thấy buồn phiền. Nhưng sau đó, những người chịu rèn luyện như thế sẽ gặt được hoa trái là bình an và công chính” (Dt 12,7.11).

Theo nghĩa đó, “cắt tỉa” là điều hết sức quan trọng và cần thiết trong đời sống đan tu. Vì nhờ cắt tỉa mà sinh hoa kết trái thơm ngon. Cắt tỉa tài sản vật chất sẽ sinh ra hoa trái bình an. Cắt tỉa tính ích kỷ, kiêu căng, sinh hoa kết trái là lòng vị tha, khiêm nhường. Cắt tỉa lòng hận thù, ghen ghét sinh hoa trái tha thứ, yêu thương. Cắt tỉa những dự phóng cá nhân hẹp hòi, sinh hoa trái quảng đại, bao dung cho tha nhân. Cắt tỉa những đam mê tội lỗi, sinh hoa kết trái ân sủng. Hoa trái ân sủng đó là: “Bác ái, hoan lạc, bình an, nhẫn nhục, nhân hậu, từ tâm, trung tín, hiền hoà, tiết độ” (Gl 5,22). Trong buổi tiếp kiến chung vào sáng thứ tư 27/10/2021, đức thánh cha Phanxicô khuyến khích các tín hữu như sau: “Trong đời sống thiêng liêng và trong đời sống cộng đoàn, chúng ta được mời gọi vun trồng những hoa quả này như một nhân chứng cho sự sống mới và sự tự do mà chúng ta đã nhận được trong Chúa Kitô nhờ ân sủng của Thần Khí của Người”.